अकोला न्यूज नेटवर्क ब्युरो दिनांक १६ नोव्हेंबर २०२५: मेळघाटातील कोलकास परिसरात हत्ती सफारीला दरवर्षी 2 ऑक्टोबरपासून सुरुवात होते. पर्यटकांसाठी हा काळ खास असतो, कारण चिखलदरा आणि मेळघाट व्याघ्र प्रकल्पातील नैसर्गिक सौंदर्य पाहण्यासाठी हजारो जण येथे भेट देतात. पण यंदा परिस्थिती पूर्णपणे बदलली. आदिवासी पाड्यांमध्ये वाघांच्या वाढलेल्या हालचालींनी नागरिकांना दहशतीत टाकलं आहे. सहा जणांचा बळी गेल्याने जंगल विभागाला अतिरिक्त उपाययोजना करावी लागली. पर्यटकांना हत्ती सफारीची वाट पाहावी लागतेय, आणि तिथेच त्या हत्तीणी सध्या दुसऱ्याच कामात गुंतल्या आहेत.
हत्ती सफारी बंद… कारण जंगलात आहे “तत्कालीन काम”
कोलकाससाठी मंजूर असलेल्या सुंदरमाला, जयश्री, चंपाकली आणि लक्ष्मी या चार हत्तीणी दरवर्षी हजारो पर्यटकांना जंगल फिरवतात. पण जुलैपासून त्यांना वेगळ्या ड्युटीवर पाठवण्यात आले आहे. हरिसाल परिक्षेत्रातील आदिवासी गावांमध्ये वाघांचा धोका वाढल्यामुळे या हत्तीणी आता जंगल गस्तीवर आहेत.
रोरा, मालूर, भिरोजा, केशरपूर, चिखली यांसारख्या गावांच्या परिसरात वाघ आणि त्याच्या बछड्यांच्या हालचालींवर नजर ठेवण्यासाठी या हत्तीणी सातत्याने गस्त घालत आहेत. यामुळे आदिवासी आणि वनमजुरांच्या सुरक्षेला मोठा आधार मिळतोय.
परिक्षेत्र अधिकारी प्रदीप तळखनकर सांगतात की,
“नागरिकांची सुरक्षा सर्वात महत्त्वाची आहे. वाघांवर नजर ठेवण्यासाठी हत्तीणींद्वारे गस्त सुरू आहे. परिस्थिती सामान्य झाल्यावर हत्ती सफारी सुरू करण्याचा निर्णय घेतला जाईल.”
पर्यटकांचा हिरमोड, पण सुरक्षा प्राधान्य
दिवाळी आणि वीकेंडमध्ये सर्वाधिक पर्यटक येतात. हत्ती सफारी हे मुलं आणि कुटुंबांसाठी खास आकर्षण असतं. पण सध्या सफारी पूर्णपणे बंद आहे. अनेक जण कोलकासला येऊन परत फिरत आहेत. हत्ती सफारीचं दार बंद, पण जंगलात तेच हत्ती दिवस-रात्र ड्युटीवर… ही परिस्थिती पर्यटकांना गोंधळात टाकणारी ठरत आहे.
पर्यटकांच्या तक्रारी आहेत की, त्यांनी सफारीसाठी खास योजना केली होती, परंतु अचानक बंदीमुळे त्यांचा कार्यक्रम बिघडला. तरीही सर्वांच्या मनात सुरक्षा प्रथम आहे, हे मान्य केलं जातंय. कारण वाघांचा धोका अजूनही कमी झालेला नाही.
मेळघाटचा स्वर्ग, पण सावधगिरीचा इशारा
चिखलदरा, सेमाडोह आणि कोलकास हे नेहमीच विशिष्ट पर्यटनस्थळं आहेत. येथे जंगल सफारीदरम्यान रानगवे, हरिण, अस्वल, मोर, बिबट्या आणि काही भागात वाघ दिसतो. सेमाडोह आणि वैराट परिसरातील जंगल सफारीसाठी जिप्सीची सोय नेहमीप्रमाणे सुरू आहे. मात्र, हत्ती सफारीची धडधड ठप्प आहे.
या भागातील जंगलाची घनता आणि मोकळं वातावरण वन्यजीवांसाठी आदर्श आहे. यंदा वाघांची हालचाल अचानक वाढली. हे का होतंय, यावर वनविभाग तपास करत आहे. काहींच्या मते अधिवासातील बदल किंवा अन्न-जल उपलब्धतेच्या कारणांनी वाघांनी पाड्यांकडे मोर्चा वळवला असावा. त्यामुळेच सुरक्षितता अधिक कडक केली गेली.
वाघांचे ‘दहशत सत्र’ आणि गावकऱ्यांची भीती
मेळघाटातील धारणी आणि चिखलदरा तालुक्यात वाघांनी केलेल्या हल्ल्यांमध्ये सहा जणांचा मृत्यू झाला. हे हल्ले एकाच वाघाने केले का, की अनेक वाघ सहभागी आहेत, याबद्दल विभागात अजूनही चर्चा आहे. मात्र, नागरिक रात्रौ पाड्याबाहेर जात नाहीत, जंगलातील कामे कमी झाली आहेत, आणि भीतीचे वातावरण अजूनही जाणवत आहे.
हत्तीणींची गस्त कशी होते?
हत्तीणींवर बसून वनमजूर आणि कर्मचारी जंगलात फिरतात.
त्यांचे प्रमुख उद्देश असे:
- वाघांच्या हालचालींचा मागोवा
- आदिवासी पाड्यांना तातडीचा इशारा देणे
- संशयास्पद हालचाल दिसल्यास तत्काळ नियंत्रण पथकाला माहिती
- जंगली प्राण्यांच्या पावलांचे ठसे, शिकारीचा धोका इत्यादींची नोंद
हत्तीवरून गस्त करणे सुरक्षित मानले जाते, कारण वाघ हत्तींसमोर फारसे आव्हान देत नाहीत.
पर्यटक कधीपर्यंत थांबणार?
वनविभागाच्या माहितीनुसार, परिस्थिती पूर्णपणे नियंत्रणात आल्याशिवाय हत्ती सफारी सुरू होणार नाही. ज्या भागात वाघांचे हालचाल जास्त आहे ते शांत होईपर्यंत, आणि हत्तीणींची गस्त आवश्यक आहे, तोपर्यंत सफारी बंदच राहील.
यामुळे पर्यटकांना अद्याप ‘अनिश्चित प्रतीक्षा’ करावी लागतेय.
निष्कर्ष
मेळघाटचा कोलकास हा नैसर्गिक सौंदर्याचा खजिना आहे. पण जंगलात सुरू असलेल्या वाघांच्या हालचालींमुळे सध्या परिस्थिती सावध आहे. हत्ती सफारी थांबली असली, तरी तेच हत्ती सध्या नागरिकांच्या सुरक्षेचे काम करत आहेत. वनविभागाच्या प्रयत्नांमुळे वातावरण लवकरच सामान्य होईल, अशी अपेक्षा व्यक्त केली जाते.
पर्यटकांसाठी हे थोडं नाराजीचं, पण नागरिकांच्या सुरक्षेसाठी हे निर्णय अपरिहार्य आहेत. परिस्थिती सुधारल्यानंतर पुन्हा एकदा कोलकासची हत्ती सफारी पर्यटकांच्या स्वागतासाठी उघडण्याची शक्यता आहे.
