अकोला न्यूज नेटवर्क ब्युरो
श्रावण महिना म्हणजे भक्तिभाव, उपासना आणि प्रभू महादेवाची अर्चा यांचा महोत्सव. या महिन्यात भगवान शंकराची आराधना करणे अत्यंत पुण्यकारी मानले जाते. विशेषतः २५ जुलै २०२५ पासून सुरू होणारा श्रावण मास, पुढील एक महिना म्हणजे २३ ऑगस्ट पर्यंत भक्तांसाठी शिवकृपेचा पर्वकाळ असतो. या काळात अनेक विधी, व्रते, उपवास यांचं पालन केलं जातं. परंतु यापेक्षा अधिक प्रभावी आणि सोपी उपासना आहे — ‘ॐ नमः शिवाय’ या पंचाक्षरी मंत्राचा जप.
या मंत्राची विशेषता ही आहे की यासाठी कोणतीही मोठी तयारी लागते नाही, खर्च लागत नाही, फक्त मन:पूर्वक श्रद्धेने जप केला तरी त्याचे फळ मिळते. शिवपुराणात या मंत्राच्या उत्पत्तीविषयी आणि महत्त्वाविषयी विस्तृत माहिती दिली आहे.
पंचाक्षरी मंत्राची उत्पत्ती
शिवपुराणानुसार ब्रह्मा आणि विष्णू यांनी महादेवांना विचारले, “सृष्टीची पाच वैशिष्ट्यं कोणती?” भोलेनाथांनी उत्तर दिलं — निर्मिती, पालनपोषण, विनाश, अंतर्धान आणि कृपा. या पाच वैशिष्ट्यांना सामावून घेणारा एकच शक्तिस्रोत म्हणजे शिव. यासाठीच महादेवांना ‘पंचमुखी’ रूपात सादर केलं जातं. भोलेनाथांनी स्पष्ट केलं की, चार दिशांना चार मुख आणि मध्यभागी एक असे पाच मुख आहेत. या पाचही मुखांतून एकेक ध्वनी प्रकट झाला:
- उत्तर मुखातून – अकार (अ)
- पश्चिम मुखातून – उकार (उ)
- दक्षिण मुखातून – मकार (म)
- पूर्व मुखातून – बिंदू
- मध्य मुखातून – नाद
ही पाच अक्षरे एकत्रित होऊन बनतो — ॐ (प्रणव मंत्र). हे ॐचं स्वरूपच महादेवाचं आध्यात्मिक अस्तित्व दर्शवतं. याच ओंकारातून पुढे ‘ॐ नमः शिवाय’ हा पंचाक्षरी मंत्र उदयाला आला.
‘ॐ नमः शिवाय’ म्हणजे काय?
या मंत्रातील प्रत्येक अक्षराला एक दैवी अर्थ आहे:
- ॐ – ब्रह्मांडाचा मूलध्वनी, सृष्टीची बीजध्वनी
- नमः – नम्रता, समर्पण
- शिवाय – शिवासाठी, शिवाला समर्पित
हा मंत्र म्हणजे “शिवाला नमस्कार” असा साधा अर्थ असला, तरी यामध्ये संपूर्ण सृष्टीचं गूढ सामावलेलं आहे. हा मंत्र केवळ शब्दांचा संग्रह नसून, तो एक आध्यात्मिक ऊर्जा केंद्र आहे.
श्रावण महिन्यात मंत्रजपाचे महत्त्व
श्रावण महिना हा महादेवाचा अत्यंत प्रिय महिना मानला जातो. या काळात शिवभक्त दररोज शिवमंदिरात जाऊन पूजन, अभिषेक आणि जप करतात. ‘ॐ नमः शिवाय’ या मंत्राचा दैनिक जप केल्याने —
- शिवकृपा सहज मिळते
- मन:शांती प्राप्त होते
- पापांचा नाश होतो
- इच्छा पूर्ण होतात
- नकारात्मक ऊर्जा दूर होते
- आरोग्य लाभते
- आत्मबल आणि धैर्य वाढते
- ध्यान व एकाग्रतेत वाढ होते
विशेषतः १०८ वेळा रोज या मंत्राचा जप केल्यास मंत्रशक्ती जागृत होते, असे शास्त्र सांगते. सकाळी किंवा संध्याकाळी शांत जागी बसून हे जप करणे उत्तम मानले जाते. शिवलिंगापुढे बसून अथवा ध्यानमुद्रेत बसून मन:पूर्वक हा जप केल्यास त्याचा प्रभाव वाढतो.
पंचाक्षरी मंत्राचे पुराणात वर्णन
शिवपुराणात या मंत्राचा उल्लेख ‘महामंत्र’ म्हणून करण्यात आला आहे. याचे कारण म्हणजे या एका मंत्राने भक्त आणि भगवान यांच्यामध्ये थेट नातं निर्माण होतं. हा मंत्र जणू भक्ताचं शिवाशी जोडणारा सेतू आहे. शिवाला ‘आशुतोष’ का म्हणतात, याचं रहस्यही यामध्ये आहे. कारण अत्यल्प उपासनेनेही ते प्रसन्न होतात. भक्ताने जरी एक बिल्वपत्र वाहिलं, एक तांदळाचा दाणा अर्पण केला किंवा एकदा ‘ॐ नमः शिवाय’ म्हटलं, तरी महादेव त्याच्या भावना स्वीकारतात.
भक्तांसाठी आचारविचार
या श्रावण महिन्यात केवळ मंत्रजप पुरेसा नाही, तर त्यासोबत शुद्ध आहार, सात्विक वर्तन आणि परोपकाराची भावना यांचाही अंगीकार केला पाहिजे. हे सगळं मिळूनच शिवभक्तीची पूर्णता होते. भोलेनाथ सर्वत्र आहेत, प्रत्येक कणात शिवाचं अस्तित्व आहे, ही भावना ठेवून प्रत्येक कृतीत त्यांचं स्मरण करावं. शास्त्रानुसार, ज्याच्या मनात शिव आहे, त्याचं जीवन शिवमय होतं.
निष्कर्ष
श्रावण महिना म्हणजे आत्मशुद्धीचा, मनशांतीचा आणि प्रभूशी एकरूप होण्याचा काळ. या काळात ‘ॐ नमः शिवाय’ या मंत्राचा जप हा एक सोपा, प्रभावी आणि चिरकाल लाभदायक मार्ग आहे. शिवपुराणात नमूद केलेली ही उपासना केवळ भक्तांच्या मनोकामना पूर्ण करतेच, पण त्यांना आध्यात्मिक उन्नतीचाही मार्ग दाखवते. या मंत्राचा श्रावणात रोज जप करा आणि अनुभवा शिवकृपेचा साक्षात स्पर्श.
