अकोला न्यूज नेटवर्क ब्युरो दिनांक १८ एप्रिल २०२५:- भारत सरकारने 1 मे 2025 पासून देशभरात FASTag प्रणाली बंद करून GPS आधारित टोल वसुली प्रणाली लागू करण्याचा निर्णय घेतला आहे. यामुळे वाहनचालकांसाठी मोठा बदल होणार असून, याचा थेट परिणाम प्रवासाच्या पद्धतीवर आणि टोल भरताना लागणाऱ्या वेळेवर होणार आहे. या बदलामुळे टोल वसुली अधिक पारदर्शक आणि प्रगत होणार असल्याचे सांगितले जात आहे.
चला तर जाणून घेऊया, नेमकं काय आहे ही नवीन प्रणाली, FASTag का बंद केली जात आहे आणि यामुळे आपल्याला काय बदल अनुभवायला मिळतील.
FASTag प्रणाली का बंद केली जात आहे?
FASTag प्रणालीमुळे देशभरात टोल वसुलीमध्ये प्रचंड वेग आला होता. बँकेशी जोडलेला RFID स्टिकर वाहनावर लावला जात होता आणि टोल नाक्यावर स्कॅन करून टोल रक्कम आपोआप वजा केली जात होती. मात्र, या प्रणालीत काही त्रुटी होत्या:
अनेक वाहनचालक टोल बचावासाठी चुकीच्या पद्धतीने FASTag वापरत होते.
स्कॅनिंगसाठी टोल नाक्यावर थांबावे लागत होते.
टोल बँक खात्यात पैसे नसल्यास अडचणी येत होत्या.
टोलमधील भ्रष्टाचाराचे प्रमाण वाढले होते.
ही सर्व समस्या दूर करण्यासाठी सरकारने आता GPS आधारित टोल प्रणाली लागू करण्याचा निर्णय घेतला आहे.
नवीन GPS आधारित टोल प्रणाली कशी कार्य करेल?
या प्रणालीत प्रत्येक वाहनात GPS यंत्रणा (डिव्हाईस) बसवण्यात येईल, जी थेट राष्ट्रीय टोल नियंत्रण केंद्राशी (NHAI) जोडलेली असेल. या यंत्रणेचे मुख्य वैशिष्ट्य म्हणजे:
वाहन रस्त्यावरून प्रवास करताना किती किलोमीटरचा टोल रस्त्यावरून प्रवास केला आहे, त्यानुसार टोल आकारला जाईल.
कोणत्याही टोल नाक्यावर थांबण्याची आवश्यकता नसेल.
टोल रक्कम थेट वाहनधारकाच्या बँक खात्यातून किंवा UPI/Wallet मधून वजा केली जाईल.
वाहनाची GPS माहिती थेट नियंत्रण केंद्राकडे पाठवली जाईल, जेणेकरून टोल आकारणी पारदर्शक होईल.
GPS टोल प्रणालीचे फायदे
- वेळेची बचत – टोल नाक्यांवर थांबावे लागणार नाही.
- पारदर्शकता – प्रवास केलेल्या अंतरानुसार अचूक टोल आकारणी.
- भ्रष्टाचार कमी – कोणतीही मानवी हस्तक्षेप न करता टोल वसुली.
- वाहनांची सतत ट्रॅकिंग – चोरी झालेल्या वाहनांचे शोध घेणे सोपे होईल.
- वाहतूक सुरळीत – टोल नाक्यांवरील गर्दी टाळली जाईल.
कोणत्या वाहनांवर GPS प्रणाली लागू होणार?
सुरुवातीला ही प्रणाली व्यावसायिक वाहनांवर (म्हणजेच ट्रक, बस, टॅक्सी) लागू केली जाणार आहे. नंतर टप्प्याटप्प्याने सर्व खाजगी वाहनांवरही ही प्रणाली बंधनकारक केली जाणार आहे. यासाठी वाहन नोंदणी करताना किंवा फिटनेस प्रमाणपत्र देताना ही प्रणाली अनिवार्य केली जाईल.
GPS डिव्हाईस बसवण्याची प्रक्रिया कशी असेल?
वाहनधारकाने अधिकृत केंद्रावरून GPS डिव्हाईस बसवावे लागेल.
यासाठी KYC आणि वाहनाची माहिती द्यावी लागेल.
एकदा डिव्हाईस बसवला की तो NHAI च्या सेंट्रल सिस्टमशी जोडला जाईल.
त्यानंतर टोल आपोआप वजा होईल.
FASTag चा वापर पूर्णपणे बंद होणार का?
1 मे 2025 पासून FASTag टप्प्याटप्प्याने बंद केला जाणार आहे. काही टोल प्लाझावर ही प्रणाली तात्पुरती सुरू ठेवली जाईल, पण पुढील काही महिन्यांमध्ये संपूर्ण देशभर GPS प्रणाली लागू होईल. त्यामुळे FASTag चा पूर्णतः वापर थांबवण्यात येणार आहे.
नवीन प्रणालीसाठी वाहनचालकांनी काय तयारी करावी?
GPS डिव्हाईस बसवण्याची प्रक्रिया लवकर सुरू होणार आहे, त्याची माहिती मिळवत राहावी.
आपले बँक खाते UPI/Wallet सक्रिय ठेवावे.
नवीन प्रणालीची माहिती समजून घ्यावी आणि अधिकृत केंद्रांकडूनच सेवा घ्यावी.
सरकारच्या पुढील योजना
देशभरात एकात्मिक टोल प्रणाली.
स्मार्ट हायवे प्रकल्पांतर्गत वाहतूक सुरळीत ठेवणे.
वाहनांच्या हालचालीवर अधिक नियंत्रण ठेवणे.
पर्यावरण पूरक वाहतूक धोरणांची अंमलबजावणी.
FASTag प्रणालीने टोल वसुलीमध्ये क्रांती घडवून आणली होती, पण GPS आधारित टोल प्रणाली ही त्याही पुढची पायरी आहे. यामुळे देशातील रस्ते वाहतूक अधिक गतिमान, पारदर्शक आणि आधुनिक होणार आहे. त्यामुळे 1 मे 2025 नंतर आपल्या वाहनाची GPS प्रणालीसह योग्य नोंदणी करणे आणि सरकारच्या सूचनांचे पालन करणे अत्यंत आवश्यक ठरणार आहे.
