अकोला न्यूज नेटवर्क ब्युरो दिनांक २३ फेब्रुवारी २०२५:-आजच्या डिजिटल युगात एटीएमच्या माध्यमातून लोक सहज पैसे काढतात. मात्र, कधी कधी याच एटीएममधून फाटलेल्या किंवा खराब झालेल्या नोटा मिळतात. अशा परिस्थितीत अनेकांना संभ्रम निर्माण होतो की, या नोटांचे पुढे काय करायचे? या नोटा स्वीकारल्या जातील का? दुकानदार किंवा इतर व्यक्ती या नोटा घेण्यास नकार देतात, त्यामुळे नागरिक अडचणीत येतात. पण चिंता करू नका, कारण रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडिया (RBI) ने यासंबंधी स्पष्ट नियमावली जाहीर केली आहे. चला तर मग जाणून घेऊया, अशा नोटांसाठी काय करता येईल आणि कोणते नियम लागू आहेत.
फाटलेल्या किंवा खराब नोटांचे भविष्य काय?
एटीएममधून निघालेल्या फाटक्या किंवा खराब झालेल्या नोटा बदलण्यासाठी कोणत्याही सार्वजनिक बँकेच्या शाखेत जाऊ शकता. तसेच, खाजगी बँकांमधील करन्सी चेस्ट असलेल्या शाखांमध्ये किंवा रिझर्व्ह बँकेच्या इश्यू ऑफिसमध्ये या नोटा सहज बदलता येतात. यासाठी कोणताही फॉर्म भरण्याची गरज नाही.
बँकेमार्फत नोटा बदलण्याची मर्यादा
एकावेळी जास्तीत जास्त २० नोटा बदलता येतात.
या नोटांचे एकूण मूल्य पाच हजार रुपयांपेक्षा अधिक नसावे.
बँकांनी या नोटा ग्राहकांकडून विनामूल्य स्वीकारून त्यांना नवीन नोटा द्याव्यात.
बँकेने नोटा बदलण्यास नकार दिल्यास काय करावे?
कोणत्याही बँकेने तुम्हाला खराब किंवा फाटलेल्या नोटा बदलून देण्यास नकार दिल्यास, तुम्ही थेट रिझर्व्ह बँक ऑफ इंडियाकडे तक्रार दाखल करू शकता. RBI ने यासाठी ग्राहकांसाठी तक्रार निवारण यंत्रणा उपलब्ध करून दिली आहे.
२० पेक्षा जास्त नोटा असल्यास प्रक्रिया
जर तुमच्याकडे २० पेक्षा अधिक फाटलेल्या किंवा खराब नोटा असतील, तर त्या बँकेत पावतीच्या बदल्यात स्वीकारल्या जाऊ शकतात. मात्र, त्यांचे देय थोड्या विलंबाने दिले जाते. याशिवाय, बँक RBI ने ठरवलेले शुल्कही आकारू शकते. त्यामुळे मोठ्या प्रमाणावर नोटा बदलताना, याची माहिती आधी घेणे योग्य ठरेल.
फाटक्या किंवा खराब नोटांबाबत महत्त्वाचे नियम
अत्यंत खराब, कुजलेल्या, जळालेल्या किंवा अर्धवट नोटा बदलण्यासाठी RBI च्या विशेष विभागात जावे लागते.
सामान्य फाटलेल्या किंवा खराब नोटा कोणत्याही बँकेच्या शाखेत बदलता येतात.
बँकेने विनाकारण नकार दिल्यास, RBI च्या ग्राहक सेवा कक्षात तक्रार नोंदवावी.
जर तुम्हाला एटीएममधून फाटक्या किंवा खराब नोटा मिळाल्या, तर घाबरण्याची गरज नाही. RBI ने यासाठी स्पष्ट नियम तयार केले आहेत. कोणतीही सार्वजनिक किंवा खासगी बँक (जिथे करन्सी चेस्ट आहे) ही नोटा बदलून देऊ शकते. मात्र, एकावेळी २० पेक्षा अधिक नोटा किंवा ५,००० रुपयांपेक्षा जास्त रकमेच्या नोटा बदलताना काही अटी लागू असतात. याशिवाय, जर बँक बदलून देण्यास नकार देत असेल, तर तुम्ही थेट RBI कडे तक्रार करू शकता. त्यामुळे पुढील वेळी अशा नोटा हातात आल्यास, तुम्ही योग्य पद्धतीने त्या बदलण्यासाठी हा मार्ग अवलंबू शकता!
