अकोला न्यूज नेटवर्क ब्युरो दिनांक ८ फेब्रुवारी २०२५:- आजच्या डिजिटल युगात आर्थिक साक्षरता (Financial Literacy) ही केवळ गुंतवणूक किंवा बचतीपुरती मर्यादित राहिलेली नाही. कर्ज (Loan) घेणे, क्रेडिट कार्ड वापरणे, तसेच कर्ज परतफेडीची शिस्त पाळणे हे देखील आर्थिक साक्षरतेचे महत्त्वाचे भाग आहेत. विशेषतः ‘सिबिल स्कोअर’ (CIBIL Score) ही संकल्पना आज प्रत्येकाच्या आयुष्यावर थेट परिणाम घडवते आहे. बँका (Banks) कर्ज देताना ग्राहकाच्या परतफेडीच्या क्षमतेसह सिबिल स्कोअरचे मूल्यमापन करतात. चांगला सिबिल स्कोअर असल्यास कर्जावरील व्याजदर (Interest Rate) कमी होतो, तर खराब स्कोअरमुळे व्याजदर वाढू शकतो किंवा कर्ज नाकारले जाऊ शकते.परंतु, सिबिल स्कोअरचा प्रभाव केवळ आर्थिक व्यवहारांपुरता मर्यादित नाही, हे मूर्तिजापूर शहरातील एका घटनेतून स्पष्ट झाले आहे.
सिबिल स्कोअरमुळे मोडलेले नाते
मूर्तिजापूरची गोष्टमूर्तिजापूर शहरात दोन कुटुंबांमध्ये मुला-मुलीच्या विवाहाची बोलणी सुरू होती. बैठका झाल्या, दोन्ही कुटुंबांना पसंती होती, आणि विवाह कुठे व कसा करायचा यावरही चर्चा झाली. सर्व काही सुरळीत सुरू असताना, मुलीच्या मामाने एक अनपेक्षित मागणी केली “मुलाचा सिबिल स्कोअर तपासूया.”प्रथम ही मागणी सर्वांना थोडी विचित्र वाटली, परंतु आर्थिक स्थैर्याचे महत्त्व लक्षात घेता, सर्वांनी त्यास मान्यता दिली.
जेव्हा मुलाचा सिबिल स्कोअर तपासला गेला, तेव्हा सर्वांनाच धक्का बसला. मुलाचा सिबिल स्कोअर खूपच कमी होता. या स्कोअरच्या तपशीलात त्याने घेतलेल्या विविध कर्जांची आणि त्यांच्या परतफेडीतील गैरशिस्तीची माहिती होती.या माहितीमुळे बैठकीतील वातावरण तणावपूर्ण झाले. मुलगा चांगला असल्याचे, कुटुंब देखील प्रतिष्ठित असल्याचे सर्वांना ठाऊक होते, परंतु आर्थिक अडचणींना सामोरे जाण्याची तयारी नसेल, तर भविष्यात मुलीच्या सुखात अडथळे येऊ शकतात, असा विचार मुलीच्या नातेवाईकांनी केला. परिणामी, त्यांनी लग्नाला नकार दिला.
सिबिल स्कोअर म्हणजे काय
सिबिल स्कोअर हा 300 ते 900 दरम्यान असतो. 750 पेक्षा जास्त स्कोअर असल्यास तो चांगला मानला जातो. हा स्कोअर कर्ज परतफेडीच्या इतिहासावर, कर्जाच्या प्रकारावर, परतफेडीच्या वेळेवर, आणि क्रेडिट युटिलायझेशनवर आधारित असतो. कमी स्कोअर म्हणजे व्यक्तीच्या आर्थिक गैरशिस्तीचे प्रतिबिंब.
सिबिल स्कोअर का महत्त्वाचा आहे
1. कर्ज मिळवण्यास मदत:
बँका आणि वित्तीय संस्था सिबिल स्कोअरच्या आधारे कर्ज मंजूर करतात. चांगला स्कोअर असल्यास कर्ज पटकन मंजूर होते.
2. व्याजदर कमी होतो: चांगला स्कोअर असल्यास कर्जावर कमी व्याजदर लागू होतो.
3. क्रेडिट कार्डची मर्यादा वाढते: चांगल्या स्कोअरमुळे उच्च मर्यादेचे क्रेडिट कार्ड मिळू शकते.
4. व्यक्तिगत आणि सामाजिक विश्वास: जसे मूर्तिजापूरच्या घटनेत दिसून आले, सिबिल स्कोअरमुळे वैयक्तिक नातेसंबंधांवर देखील परिणाम होऊ शकतो.
सिबिल स्कोअर सुधारण्यासाठी उपाय
1. कर्ज वेळेवर फेडा: कर्जाचे हप्ते किंवा क्रेडिट कार्डचे बिल वेळेवर भरणे अत्यंत महत्वाचे आहे.
2. क्रेडिट युटिलायझेशन कमी ठेवा: उपलब्ध क्रेडिट लिमिटच्या 30% पेक्षा जास्त खर्च टाळा.
3. जास्त कर्ज घेणे टाळा: गरजेपेक्षा जास्त कर्ज घेणे टाळावे, यामुळे स्कोअरवर नकारात्मक परिणाम होतो.
4. क्रेडिट रिपोर्ट तपासा: दर काही महिन्यांनी आपला क्रेडिट रिपोर्ट तपासून चुका असल्यास त्या दुरुस्त कराव्यात.
5. जुने कर्ज खाते उघडे ठेवा: जुने आणि वेळेवर फेडलेले कर्ज खाते उघडे ठेवल्यास स्कोअर सुधारतो.
आर्थिक साक्षरतेचे महत्त्व
ही घटना केवळ सिबिल स्कोअरच्या परिणामांचे उदाहरण नाही, तर आर्थिक साक्षरतेच्या अभावाचे निदर्शक देखील आहे. आर्थिक साक्षरता म्हणजे केवळ गुंतवणूक किंवा बचत नव्हे, तर संपूर्ण आर्थिक व्यवस्थापनाचे ज्ञान आहे. यामध्ये कर्ज व्यवस्थापन, व्याजदर समजून घेणे, आणि क्रेडिट स्कोअर कसे सुधारायचे हे देखील येते.
कुटुंबांसाठी संदेश
मूर्तिजापूरच्या घटनेतून आपण शिकण्यासारखी अनेक गोष्टी आहेत.
1. विवाहपूर्वी आर्थिक पारदर्शकता: विवाह जसे वैयक्तिक आयुष्यासाठी महत्त्वाचे आहे, तसेच आर्थिक स्थैर्य देखील महत्वाचे आहे.
2. नियमित सिबिल स्कोअर तपासा: आपल्या आर्थिक व्यवहारांची शिस्त आणि त्याचे प्रतिबिंब सिबिल स्कोअरमध्ये दिसून येते.
3. आर्थिक शिस्त अंगीकारा: वेळेवर कर्जफेडीची शिस्त पाळल्यास भविष्यातील संधी अधिक वाढतात.
आजकाल बदलत्या सामाजिक आणि आर्थिक परिस्थितीत सिबिल स्कोअरचे महत्त्व दिवसेंदिवस वाढत आहे. मूर्तिजापूरच्या घटनेतून हे स्पष्ट होते की, चांगला सिबिल स्कोअर केवळ बँक व्यवहारांसाठीच नव्हे, तर वैयक्तिक नातेसंबंधांसाठी देखील आवश्यक आहे.आर्थिक साक्षरता वाढवून, जबाबदार आर्थिक वर्तन अंगीकारल्यास आपण केवळ आपले आर्थिक भविष्यच सुरक्षित करत नाही, तर आपल्या सामाजिक प्रतिष्ठेची देखील काळजी घेतो. म्हणूनच, आजच आपल्या सिबिल स्कोअरवर लक्ष ठेवा आणि आर्थिकदृष्ट्या सशक्त व्हा!
