अकोला न्यूज नेटवर्क ब्यूरो दिनांक ३१ जानेवारी २०२५ :- गेल्या काही वर्षांत डिजिटल पेमेंटने प्रचंड वेग घेतला आहे. रोख रकमेच्या व्यवहारांऐवजी UPI (Unified Payments Interface) हा पर्याय अधिक सोयीस्कर ठरत आहे. फक्त एका क्लिकवर किंवा QR कोड स्कॅन करून अवघ्या काही सेकंदांत पैसे ट्रान्सफर करता येतात. त्यामुळे UPI आजच्या काळातील सर्वात लोकप्रिय पेमेंट पद्धतींपैकी एक बनली आहे.
रिझर्व्ह बँकेच्या अहवालानुसार, भारतातील एकूण डिजिटल व्यवहारांमध्ये UPI चा वाटा लक्षणीय वाढला आहे. पारंपरिक पेमेंट प्रणाली RTGS, NEFT, IMPS आणि कार्ड व्यवहारांची संख्या घटली असून, बहुतेक नागरिक आणि व्यापारी UPI वर अवलंबून आहेत. मात्र, डिजिटल पेमेंटचा वाढता वापर लक्षात घेता, ऑनलाइन फसवणुकीच्या घटनांमध्येही मोठी वाढ झाली आहे. याच पार्श्वभूमीवर, नॅशनल पेमेंट्स कॉर्पोरेशन ऑफ इंडिया (NPCI) ने UPI व्यवहारांबाबत नवा नियम लागू करण्याचा निर्णय घेतला आहे.
NPCI चा महत्त्वाचा निर्णय – UPI आयडीमध्ये बदल अनिवार्य!
1 फेब्रुवारी 2025 पासून NPCI च्या नव्या नियमानुसार, UPI आयडीमध्ये स्पेशल कॅरेक्टर (@, #, $, %, ! इत्यादी) असल्यास तो वैध मानला जाणार नाही. म्हणजेच, जर तुमच्या UPI आयडीमध्ये अशी कोणतीही विशेष चिन्हे असतील, तर 1 फेब्रुवारीनंतर तुमचे UPI व्यवहार होणार नाहीत.
UPI आयडीमधील बदल का आवश्यक?
NPCI च्या या नव्या नियमांचा मुख्य उद्देश म्हणजे UPI व्यवहार अधिक सुरक्षित करणे. अनेक सायबर गुन्हेगार बनावट UPI आयडी तयार करून लोकांची फसवणूक करतात. त्यामुळे अशा बनावट आयडींना आळा घालण्यासाठी NPCI ने नवा नियम लागू केला आहे.
UPI व्यवहारांवर काय परिणाम होणार?
जर तुमचा UPI आयडी स्पेशल कॅरेक्टरचा वापर करून तयार केला असेल, तर 1 फेब्रुवारी 2025 नंतर तो बंद होईल. परिणामी, तुम्हाला नवीन UPI आयडी तयार करावा लागेल किंवा तुमच्या विद्यमान आयडीमधील स्पेशल कॅरेक्टर काढून अपडेट करावे लागेल. अन्यथा, तुमचे UPI पेमेंट अयशस्वी होईल.
UPI आयडीसाठी नवीन नियम कसे आहेत?
NPCI ने जारी केलेल्या नव्या नियमानुसार, UPI आयडी फक्त अल्फान्यूमेरिक (अक्षरे आणि अंक) असावा. म्हणजेच, तुम्ही तुमच्या UPI आयडीमध्ये फक्त इंग्रजी अक्षरे (A-Z) आणि अंक (0-9) वापरू शकता. कोणतेही विशेष चिन्ह (@, #, $, %, !) वापरण्यास परवानगी नसेल.
उदाहरणार्थ:
वैध UPI आयडी: rahul123@upi / neha456@ybl / amit789@sbi❌ अवैध UPI आयडी: rahul#123@upi / neha@456@ybl / amit$789@sbi
तुमच्या UPI आयडीमध्ये स्पेशल कॅरेक्टर असल्यास काय कराल?
जर तुमच्या UPI आयडीमध्ये स्पेशल कॅरेक्टर असेल, तर तुम्हाला तो लवकरात लवकर बदलावा लागेल. UPI सेवा अडथळ्याविना सुरू ठेवण्यासाठी, तुमच्या बँकेच्या किंवा पेमेंट अॅपच्या मदतीने नवीन UPI आयडी तयार करा.
UPI आयडी बदलण्यासाठी खालील पद्धतींचा अवलंब करा:
1. Google Pay, PhonePe, Paytm किंवा बँकेच्या UPI अॅपमध्ये लॉगिन करा.
2. “UPI प्रोफाईल” किंवा “Manage UPI ID” पर्यायावर जा.
3. नवीन UPI आयडी तयार करा आणि स्पेशल कॅरेक्टर हटवा.
4. नवीन UPI आयडी वापरून व्यवहार सुरू ठेवा.
नव्या नियमांचा वापरकर्त्यांवर होणारा प्रभाव
1. सुरक्षित UPI व्यवहार
निर्णयामुळे सायबर फसवणुकीच्या घटना कमी होण्याची शक्यता आहे. अनेक वेळा घोटाळेबाज लोक भ्रामक UPI आयडी तयार करून सामान्य नागरिकांची फसवणूक करतात. त्यामुळे NPCI च्या या निर्णयामुळे UPI व्यवहार अधिक सुरक्षित होतील.
2. UPI व्यवहारांमध्ये पारदर्शकता
यामुळे UPI नेटवर्कवर अधिक पारदर्शकता निर्माण होईल. यापूर्वी काही वापरकर्ते विशिष्ट चिन्हे वापरून गोंधळात टाकणारे UPI आयडी तयार करत होते, त्यामुळे बँका आणि पेमेंट अॅप्सना अनेक समस्या येत होत्या.
3. सर्व वापरकर्त्यांसाठी समान नियम
NPCI ने सर्व बँका आणि पेमेंट अॅप्सना निर्देश दिले आहेत की, नवीन नियमांनुसार त्यांची सेवा अपडेट करावी. त्यामुळे कोणताही वापरकर्ता या नियमाला अपवाद राहणार नाही.
UPI व्यवहारांमधील वाढ आणि भविष्य
भारतातील डिजिटल पेमेंट प्रणालीत UPI चा वाटा प्रचंड वाढत आहे. एका अहवालानुसार, 2023 मध्ये भारतात झालेल्या एकूण डिजिटल व्यवहारांपैकी ८०% व्यवहार UPI द्वारे झाले.
UPI च्या माध्यमातून होणाऱ्या फायद्यांचे संक्षिप्त विश्लेषण:
कमी वेळेत व्यवहार पूर्ण होतो.
बँकेच्या शाखेत जाण्याची गरज नाही.
झीरो किंवा कमी शुल्कामध्ये व्यवहार करता येतो.
QR कोड स्कॅन करून सोपी पेमेंट प्रक्रिया.
सुरक्षिततेसाठी मल्टी-फॅक्टर ऑथेंटिकेशन.
UPI व्यवहारांसाठी येणाऱ्या संभाव्य बदलांचे संकेत
NPCI आणि रिझर्व्ह बँक वेळोवेळी UPI व्यवहार अधिक सुरक्षित करण्यासाठी नवे नियम आणतात. भविष्यात UPI व्यवहारांसाठी बायोमेट्रिक ओळख, आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स-आधारित फसवणूक नियंत्रण तंत्रज्ञान, आणि नवीन डिजिटल पेमेंट सुरक्षा प्रणाली लागू होण्याची शक्यता आहे.
UPI व्यवहार अधिक सुरक्षित करण्यासाठी NPCI ने 1 फेब्रुवारी 2025 पासून नवीन नियम लागू केले आहेत. जर तुमच्या UPI आयडीमध्ये स्पेशल कॅरेक्टर असेल, तर तो 1 फेब्रुवारीपासून अवैध ठरेल आणि तुमचे पेमेंट अयशस्वी होईल. त्यामुळे सर्व वापरकर्त्यांनी लवकरात लवकर आपल्या UPI आयडीमध्ये सुधारणा करणे आवश्यक आहे.
डिजिटल पेमेंट प्रणाली अधिक सुरक्षित आणि सोयीस्कर बनवण्यासाठी हा निर्णय महत्त्वाचा ठरणार आहे. भविष्यातील फसवणूक रोखण्यासाठी आणि आर्थिक व्यवहारांचा पारदर्शकता वाढवण्यासाठी NPCI आणि रिझर्व्ह बँकेचे हे पाऊल नागरिकांसाठी हितकारक ठरेल. म्हणूनच, जर तुम्ही UPI वापरत असाल, तर तुमच्या UPI आयडीमध्ये बदल करा आणि 1 फेब्रुवारीनंतर कोणत्याही अडथळ्याविना डिजिटल व्यवहार सुरू ठेवा!
