भारतामध्ये दरवर्षी होणाऱ्या रस्ते अपघातांची आकडेवारी अत्यंत चिंताजनक असल्याची माहिती केंद्रीय रस्ते वाहतूक व महामार्ग मंत्री नितीन गडकरी यांनी गुरुवारी लोकसभेत प्रश्नोत्तराच्या तासात दिली. गडकरी यांनी सांगितले की, देशात दरवर्षी सुमारे ५ लाख रस्ते अपघात घडतात आणि त्यामध्ये तब्बल १ लाख ८० हजार लोकांचा मृत्यू होतो. विशेष बाब म्हणजे यातील ६७ टक्के मृत्यू १८ ते ३४ वयोगटातील तरुणांचे आहेत.
वेळेवर उपचार मिळाल्यास ५० हजार जीव वाचू शकतात
नितीन गडकरी यांनी एम्सच्या (AIIMS) एका अहवालाचा हवाला देत सांगितले की, अपघातानंतर जखमींना वेळेवर वैद्यकीय उपचार मिळाल्यास दरवर्षी सुमारे ५० हजार जीव वाचवता येऊ शकतात. मात्र, प्रत्यक्षात अपघातस्थळी उपस्थित असलेले नागरिक अनेकदा मदत करण्यास कचरतात. यामागे पोलिस चौकशी, कायदेशीर अडचणी आणि विनाकारण त्रास होण्याची भीती कारणीभूत असल्याचे त्यांनी स्पष्ट केले.
मदत करणाऱ्यांना ‘राहवीर’ म्हणून सन्मान
या भीतीवर तोडगा काढण्यासाठी केंद्र सरकारने महत्त्वाचा निर्णय घेतला आहे. नितीन गडकरी यांनी लोकसभेत जाहीर केले की, अपघातग्रस्तांना मदत करणाऱ्या नागरिकांना आता त्रास दिला जाणार नाही, उलट त्यांना सरकारकडून बक्षीस दिले जाईल. अशा मदत करणाऱ्या व्यक्तींना “राहवीर” असे संबोधण्यात येणार आहे.
जर कोणी व्यक्ती अपघातात जखमी झालेल्या नागरिकाला रुग्णालयात पोहोचवले, तर त्या मदतकर्त्याला २५ हजार रुपयांचे रोख बक्षीस दिले जाईल. यामुळे लोक मदतीसाठी पुढे येतील आणि “मदत करावी की नको?” असा विचार करण्याची वेळ येणार नाही, असा विश्वास गडकरी यांनी व्यक्त केला.
सात दिवसांचा उपचार खर्च सरकार भरणार
‘राहवीर योजना’ अंतर्गत सरकारने जखमींच्या उपचारांसाठीही मोठी तरतूद केली आहे. नितीन गडकरी यांनी सांगितले की, अपघातग्रस्तांच्या पहिल्या सात दिवसांच्या उपचारांचा खर्च केंद्र सरकार उचलणार आहे. या अंतर्गत कमाल १.५ लाख रुपये खर्चाची तरतूद करण्यात आली असून, ही रक्कम थेट संबंधित रुग्णालयात हस्तांतरित केली जाणार आहे.
यामुळे अपघातग्रस्तांना दाखल करून घेण्याबाबत रुग्णालयांना कोणताही आर्थिक संकोच राहणार नाही आणि तातडीने उपचार सुरू करता येतील, असेही त्यांनी स्पष्ट केले.
अपघातांचे मूळ कारण मानवी वर्तन
नितीन गडकरी यांनी अपघातांमागील मूळ कारणांवरही भाष्य केले. “हे सांगताना दुःख होतं, पण भारतातील बहुतांश अपघात हे लोकांच्या वर्तनाशी जोडलेले आहेत. वाहतूक नियमांबद्दल आदर आणि भीतीचा अभाव आहे,” असे ते म्हणाले.
वाहतूक नियमांबाबत जनजागृतीसाठी सरकारकडून विविध मोहिमा राबवण्यात येत असून, अमिताभ बच्चन यांच्यासारखे चित्रपटसृष्टीतील दिग्गजही या मोहिमांमध्ये सहभागी असल्याचे त्यांनी सांगितले.
सुरक्षिततेसाठी कडक नियम
रस्ते सुरक्षेसाठी सरकारने काही महत्त्वाचे नियमही लागू केले आहेत. नव्या कारमध्ये सहा एअरबॅग्ज अनिवार्य करण्यात आल्या आहेत. तसेच, नवीन दुचाकी खरेदी करताना दोन हेल्मेट देणे बंधनकारक करण्यात आले आहे. मात्र, नियम करूनही अपघात कमी होत नसल्याने नागरिकांनी स्वतःहून वाहतूक नियमांचे पालन करणे अत्यावश्यक असल्याचे गडकरी यांनी अधोरेखित केले.
निष्कर्ष
दरवर्षी लाखो अपघात आणि लाखो मृत्यूंच्या पार्श्वभूमीवर ‘राहवीर योजना’ ही रस्ते सुरक्षेच्या दिशेने एक महत्त्वाची पायरी ठरणार आहे. मदत करणाऱ्यांना सन्मान आणि आर्थिक प्रोत्साहन देऊन अपघातांतील मृत्यूंचे प्रमाण कमी करण्याचा सरकारचा प्रयत्न आहे. आता प्रश्न एवढाच आहे—नागरिक या आवाहनाला कितपत प्रतिसाद देतात आणि किती ‘राहवीर’ पुढे येतात?
