सरकारने आधार कार्ड संदर्भात एक महत्त्वाचा निर्णय घेतला आहे. लवकरच देशभरात आधार पडताळणीसाठी कागदी फोटोकॉपी स्वीकारली जाणार नाही. हॉटेल्स, कार्यक्रम स्थळे, दुकाने आणि अनेक संस्थांमध्ये आधार कार्डची झेरॉक्स घेणे आणि जतन करणे पूर्णपणे थांबवले जाणार आहे. हा निर्णय गोपनीयतेच्या दृष्टीने मोठा आहे आणि त्यासाठी युनीक आयडेंटिफिकेशन अथॉरिटी ऑफ इंडिया म्हणजे UIDAI ने नवीन नियम तयार केले आहेत.
कागदी आधारवर पडताळणी बेकायदेशीर
सरकारच्या मते, आधार कार्डची फोटोकॉपी घेतली जाते तेव्हा तिचा गैरवापर होण्याचा धोका खूप वाढतो. अनेक ठिकाणी फोटोकॉपी फाइलमध्ये जतन केली जाते, ती पुढे कोणाच्या हातात पडेल याची खात्री नसते. या कारणामुळेच कागदावर आधारित पडताळणीला पूर्णविराम देण्यात येणार आहे.
UIDAI चे सीईओ भुवनेश कुमार यांनी सांगितले की फोटोकॉपीवर आधारित पडताळणी बेकायदेशीर असून ती गोपनीयतेला धोकादायक आहे. त्यामुळे आता आधार पडताळणी फक्त डिजिटल पद्धतीने केली जाईल. हे नियम लवकरच लागू केले जाणार असून सर्व संस्थांना त्यासाठी तयारी करण्यास सांगितले आहे.
UIDAI कडे नोंदणी आवश्यक
नवीन प्रक्रियेनुसार कोणतीही संस्था, हॉटेल्स, कार्यक्रम आयोजक, विमानतळे किंवा किरकोळ दुकाने जर आधार तपासू इच्छित असतील तर त्यांनी सर्वप्रथम UIDAI कडे नोंदणी करावी लागेल. नोंदणी झाल्यानंतर त्या संस्थेला एक सुरक्षित API प्रदान केली जाईल. API म्हणजे डिजिटल माध्यमातून सुरक्षित पडताळणीची प्रणाली.
यानंतर QR कोड आणि अॅप-टू-अॅप पडताळणी वापरून ग्राहकाचा आधार तपासला जाईल. यासाठी आधारची फोटोकॉपी देण्याची आवश्यकता राहणार नाही. ग्राहक फक्त आपला QR कोड दाखवेल आणि पडताळणी काही सेकंदांत पूर्ण होईल.
नवीन मोबाइल अॅपची चाचणी सुरू
UIDAI एका नवीन अॅपची चाचणी करत आहे. या अॅपमध्ये अॅप-टू-अॅप पडताळणी होईल. म्हणजे दोन मोबाईलमध्ये थेट पडताळणी होईल. यासाठी सर्व्हरशी कनेक्शनची गरज नाही. सध्या सर्व्हर डाउन झाल्यास पडताळणी थांबते, परंतु नवीन प्रणालीमध्ये ही समस्या येणार नाही.
हे अॅप खालील ठिकाणी अत्यंत उपयोगी ठरणार आहे:
विमानतळे
कार्यक्रम स्थळे
हॉटेल्स
किरकोळ दुकाने
हॉस्पिटल आणि बँका
ग्राहकाला आधारची फोटोकॉपी नको, फक्त QR स्कॅन करून ओळख निश्चित होईल.
गोपनीयता अधिक मजबूत
UIDAI च्या मते, आधार डेटा लीक होण्याच्या घटना कागदी फोटोकॉपीमुळे वाढतात. अनेक ठिकाणी जुन्या फाइल्स कधी आणि कुठे जातात याचा हिशेब नसतो. त्यामुळे लाखो लोकांचा वैयक्तिक डेटा धोक्यात येतो. डिजिटल पडताळणीमध्ये डेटा थेट UIDAI च्या सुरक्षित प्रणालीतून मिळतो. यामुळे चोरीची शक्यता जवळपास संपते.
UIDAI ने स्पष्ट केले की नवीन प्रक्रिया डिजिटल वैयक्तिक डेटा संरक्षण कायद्यानुसार तयार केली आहे. नागरिकांची गोपनीयता आणि सुरक्षा या दोन्हीवर त्यांचा भर आहे.
मोबाइल नसलेल्या सदस्यांना आधारमध्ये जोडण्याची सुविधा
नवीन नियमांनुसार आधार अॅपमध्ये एक महत्वाचा पर्याय दिला जात आहे. घरातील ज्यांच्याकडे मोबाइल नाही, अशा सदस्यांना आधार प्रोफाइलमध्ये जोडता येईल. ही सुविधा वृद्ध, मुले आणि ग्रामीण भागातील लोकांसाठी उपयुक्त ठरेल. तसेच पत्ता अपडेट करण्याची प्रक्रिया अधिक सोपी केली जात आहे.
18 महिन्यांत देशभर लागू
UIDAI च्या माहितीनुसार हा संपूर्ण डिजिटल बदल पुढील 18 महिन्यांत देशभरात लागू होणार आहे. संस्थांना, व्यापाऱ्यांना आणि सुविधांना डिजिटल प्रणाली स्वीकारण्यासाठी वेळ दिला जात आहे. सर्व प्रक्रिया टप्प्याटप्प्याने सुरू होणार आहे.
नवीन प्रणालीचे फायदे
आधार फोटोकॉपीची आवश्यकता संपेल
गोपनीयतेचे संरक्षण
डेटा लीकचा धोका कमी
पडताळणी जलद आणि सुरक्षित
सर्व्हर डाउनची समस्या कमी
QR कोड स्कॅनद्वारे तत्काळ ओळख
सरकारचा उद्देश स्पष्ट आहे. आधार हा राष्ट्रीय ओळख दस्तऐवज आहे. त्याच्या सुरक्षिततेशी तडजोड होऊ नये. त्यामुळे कागदी फोटोकॉपीचा वापर बंद करून पूर्ण डिजिटल प्रणाली आणली जात आहे.
या निर्णयामुळे डिजिटल भारताच्या दिशेने एक महत्त्वाचे पाऊल उचलले गेले आहे. पुढील काही महिन्यांत नागरिक आणि संस्था दोघांनाही ही सवय होईल आणि पडताळणी प्रक्रिया अधिक वेगवान आणि सुरक्षित होईल.
